Дзень беларускай навукі, які адзначаецца штогод у апошнюю нядзелю студзеня, — гэта свята, восславляющий дасягненні айчыннай навуковай школы. Гэта магчымасць падвесці вынікі праведзенай працы, ацаніць перспектывы, паставіць новыя мэты. Аб ролі і прадуктыўнасці даследчага працы калектыву ГДУ імя Ф. Скарыны ў 2017 годзе гутарка з прарэктарам па навуковай працы вну, доктарам тэхнічных навук, прафесарам Алегам Міхайлавічам Дземідзенка.
— Алег Міхайлавіч, якімі знакавымі падзеямі ў навуковым жыцці універсітэта адзначаны мінулы год?
— Трэба прызнаць, што 2017 год быў вельмі прадуктыўным для нашага вну. Мы пацвердзілі статус найбуйнейшага адукацыйнага і навуковага цэнтра рэгіёну, прадэманстравалі высокі ўзровень вузаўскай навукі, выйшлі на новую прыступку рэйтынгу ў сусветнай адукацыйнай прасторы. Ключавыя падзеі мінулага года – адкрыццё першага рэгіянальнага інстытута Канфуцыя, стварэнне сумесных магістратур ГДУ з Маскоўскім інстытутам электроннай тэхнікі і з Курскай акадэміі дзяржаўнай і муніцыпальнай службы, адкрыццё магістратуры «Інфакамунікацыйныя сістэмы і сеткі» для падрыхтоўкі IT-спецыялістаў і інш.
— Значны аб'ём навуковых даследаванняў выконваюць вышэйшыя навучальныя ўстановы краіны. Што вы можаце сказаць аб навукова-даследчай працы ў ГДУ імя Ф. Скарыны?
— У 2017 годзе універсітэт з'яўляўся выканаўцам 175-ці навукова-даследчых работ. Асноўная доля праектаў прыйшлася на прыкладныя даследаванні (55%), арыентаваныя на практычнае прымяненне. Доля фундаментальных даследаванняў склала 38%, навукова-метадычных – 7%.
Вну з'яўляўся выканаўцам 77-мі заданняў Дзяржаўных праграм навуковых даследаванняў, 4-х грантаў студэнтаў і аспірантаў.
У супрацоўніцтве з Беларускім рэспубліканскім фондам фундаментальных даследаванняў мы выконвалі 33 гранта, на ўмовах гаспадарчых дамоў па заказах беларускіх і расійскіх прадпрыемстваў і арганізацый – 12 НДР.
Агульны аб'ём фінансавання выкананых работ склаў 1162,60 тыс. рублёў.
— Якую ролю ў прыцягненні пазабюджэтных крыніц фінансавання гуляе міжнароднае супрацоўніцтва?
— Вельмі істотную. Так, у мінулым годзе ў рамках міжнароднага супрацоўніцтва ГДУ з'яўляўся выканаўцам 24-х НДР з Расійскай Федэрацыяй, КНР, Індыяй, Малдовай, Румыніяй, Украінай, Арменіяй.
Значна вырас аб'ём экспарту навукаёмістай і высокатэхналагічнай прадукцыі вну. Калі ў 2016 годзе ён складаў каля 10 тысяч долараў ЗША, то ў 2017 годзе перавысіў 75 тысяч даляраў ЗША.
Найбольш значны кантракт – распрацоўка рэкамендацый для нанясення палімерных нанокомпозиционных пакрыццяў з газавай фазы, выраб і пастаўка вакуумнага абсталявання для Нанкінскім універсітэт навукі і тэхналогіі (КНР). Яго рэалізавалі супрацоўнікі НІЛ «Физикохимия і тэхналогія мікра - і нанапамерных сістэм».
Мы можам казаць і пра іншых паспяхова выкананых гаспадарчых дагаворах – з ЗАТ «Група Крэмній ЭЛ» (Бранск), ТАА «Эстраком» (Масква), Паўночна-Усходнім федэральным універсітэтам імя М. К. Амосава (Якутск) і інш.
— Прасоўваюцца ці інавацыйныя распрацоўкі ГДУ ў краіны Еўрапейскага Саюза?
— У 2017 годзе мы зрабілі важны крок у прасоўванні навукаёмістай прадукцыі на рынак Еўрапейскага Саюза. Гэтаму спрыяў, у прыватнасці, навукова-даследчы праект «Гарызонт 2020» у рамках аднайменнай праграмы ЕС па інавацыях. Ён быў падпісаны ГДУ з Інстытутам нізкіх тэмператур і структурных даследаванняў Польскай АН. У кансорцыуме партнёраў, занятых у праекце, – універсітэты, навукова-даследчыя інстытуты і арганізацыі Германіі, Партугаліі, Польшчы, Літвы і Украіны.
— Якія яшчэ спосабы камерцыялізацыі вынікаў навуковых даследаванняў прымяняюцца ў універсітэце?
— Напрыклад, універсітэт аказвае розныя віды платных паслуг насельніцтву, прадпрыемствам і арганізацыям. Ажыццяўляецца дробнасерыйная вытворчасць абразіўнага інструмента, апрацоўка дэталяў метадам імпульснай лазернай наплаўкі, вытворчасць хімічных прадуктаў, абсталявання агульнага прызначэння, навукова-метадычнае кансультаванне ў галіне спорту, псіхалогіі і г. д.
— Адна з прыярытэтных задач вузаўскай навукі — актыўнае ўкараненне распрацовак у рэальны сектар эканомікі...
— Цалкам дакладна. З года ў год навукоўцы ГДУ ствараюць высокатэхналагічныя прадукты і методыкі, запатрабаваныя ў сучасным вытворчасці. У 2017г. 9 прыкладных распрацовак знайшлі практычнае прымяненне ў арганізацыях Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі. Гэта галіны лясной гаспадаркі, сферы аховы здароўя і адукацыі, вобласць спорту, розныя напрамкі прамысловасці.
— Алег Міхайлавіч, любы вну зацікаўлены ў стварэнні якаснай навуковай асяроддзя, усяляк падтрымліваючы разумных, таленавітых людзей. Як у універсітэце ідзе справу з прыцягненнем да навукі маладых навукоўцаў?
— Разумеючы, што моладзь здольная ставіць і вырашаць сучасныя задачы, мы імкнемся смялей давяраць ім кіраўніцтва праектамі, лабараторыямі, кафедрамі. У 2017 годзе да навуковай працы былі прыцягнутыя 40,82% студэнтаў дзённай формы навучання. Яны прымалі ўдзел у канферэнцыях, конкурсах, выставах рознага ўзроўню, актыўна працавалі ў навукова-даследчых лабараторыях.
У поспехах моладзі мы можам прасачыць станоўчую дынаміку. Да прыкладу, калі ў 2016 г. у рэспубліканскім конкурсе на лепшую студэнцкую навуковую працу па натуральным, тэхнічным і гуманітарных навуках прынялі ўдзел 137 праектаў, то ў 2017 г. гэта ўжо 192 працы, і вынікі больш чым паспяховыя (званне лаўрэата прысвоена 4-м аўтарам, сертыфікаты, дыпломы I катэгорыі атрымалі 35 работ, II – 79, III – 47).
— Адным з асноўных фактараў канкурэнтаздольнасці навучальнай установы з'яўляецца публікацыйная дзейнасць навукоўцаў. Як вы ацэньваеце гэты паказчык па выніках 2017 года?
— Радуе, што публікацыйная актыўнасць даследчыкаў універсітэта расце. У 2017 годзе апублікавана 2234 артыкулы ў часопісах (у тым ліку рэйтынгавых выданнях з высокім імпакт-фактарам), зборніках навуковых артыкулаў і матэрыялах канферэнцый.
Што тычыцца выдавецкай дзейнасці, у мінулым годзе ў ГДУ выдадзена 31 манаграфія, 2 падручніка і 4 навучальных дапаможніка з грыфам Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі, 36 зборнікаў матэрыялаў канферэнцый, 6 нумароў часопіса «Весці Гомельскага дзяржаўнага універсітэта імя Францыска Скарыны», 4 нумары часопіса «Праблемы фізікі, матэматыкі і тэхнікі» і г. д.
Хацелася б адзначыць, што маштаб задач, якія стаяць перад намі, патрабуе вялікага напружання інтэлектуальных і фінансавых рэсурсаў. Мы імкнемся аб'ектыўна ацэньваць праводзіцца вну навукова-тэхнічную палітыку, удасканальваць інавацыйную накіраванасць навуковых распрацовак, праводзіць даследаванні ў адпаведнасці з прыярытэтнымі напрамкамі развіцця універсітэта і дзяржавы.
Гутарыла Святлана Хозей
Фота Уладзіміра Чистика
У 2017 годзе універсітэтам атрымана 11 патэнтаў на вынаходкі і карысныя мадэлі, пададзеныя 4 новых заяўкі на выдачу патэнтаў.
Колькасць навуковых і навукова-педагагічных супрацоўнікаў складае 628 чалавек. З іх 45 дактароў і 246 кандыдатаў навук. Абаронена 10 дысертацый на суісканне вучонай ступені кандыдата навук, 1 дысертацыя на суісканне вучонай ступені доктара навук.
На канферэнцыях студэнтамі прачытана 1890 дакладаў, апублікавана 2583 навуковыя працы. 188 студэнцкіх работ і экспанатаў сталі пераможцамі рознага роду конкурсаў і выстаў.
